Δημοτικές Εκλογές 2019

Ο "Κλεισθένης" στην πράξη. H κατάρτιση και οι ανάγκες των συνδυασμών, οι πιθανότητες των υποψηφίων και ο ρόλος των κοινοτήτων στις εκλογές της Αίγινας.


Γράφει ο Σαράντης Ευσταθόπουλος.
Στο πρώτο άρθρο για τον «Κλεισθένη Ι» (νόμος 4555/2018, που φέρνει την ονομασία «Κλεισθένης Ι»), επικεντρωθήκαμε στις σημαντικότερες αλλαγές που θα έχει το εκλογικό σύστημα των αυτοδιοικητικών εκλογές του 2019. Εστιάσαμε, κυρίως, στις επιπτώσεις που μπορεί να επιφέρει η απλή αναλογική. Σε συνέχεια αυτού του άρθρου, θα δούμε τις αλλαγές που επιφέρει ο «Κλεισθένης» σε διάφορες άλλες πτυχές της εκλογικής διαδικασίας, την κατάρτιση των συνδυασμών αλλά και διατάξεις που αφορούν την λειτουργία του Δήμου.

Κατάρτιση Συνδυασμών Δήμου Αίγινας
Δύο είναι οι μεγάλες διάφορες που επιφέρει ο «Κλεισθένης» στο καταρτισμό των ψηφοδελτίων των συνδυασμών. Πρώτον, αυξάνει τον απαιτούμενο αριθμό γυναικών στο 40% «τουλάχιστον» του συνόλου των υποψηφίων σε όλα τα ψηφοδέλτια, είτε για το Δήμο είτε για τα κοινοτικά συμβούλιο (άρθρα 14.4γ και άρθρο 16.5γ). Μάλιστα, ο νόμος προβλέπει ποσόστωση και για τα δύο φύλα αλλά παραδοσιακά το πρόβλημα έγκειται στην εξεύρεση αρκετών γυναικών για να καλύπτεται το ελάχιστο απαιτούμενο όριο σε κάθε συνδυασμό.  Τονίζεται εδώ ότι ο νόμος δεν προβλέπει καμία στρογγυλοποίηση στο νούμερο που προκύπτει από το ποσοστό αυτό και γράφει μάλιστα την λέξη «τουλάχιστον» που σημαίνει ότι ακόμα και αν το 40% μεταφράζεται αριθμητικά σε 10,1 γυναίκες τότε απαιτούνται έντεκα (11) γυναίκες καθώς το δέκα (10) εύλογα καταλαβαίνει κανείς ότι δεν καλύπτει το όριο του «40% τουλάχιστον» των υποψηφίων. Πρακτικά, αυτό σημαίνει ότι για έναν συνδυασμό με το ελάχιστο νούμερο υποψηφίων για το δημοτικό συμβούλιο, δηλαδή με είκοσι επτά (27) υποψηφίους (άρθρο 14.γ) χρειάζονται έντεκα (11) γυναίκες, σε αντίθεση με τις προηγούμενες εκλογές που απαιτούνταν εννέα (9). Στην περίπτωση δε που ένας συνδυασμός θέλει να έχει το μέγιστο αριθμό των πιθανών υποψηφίων (27+30%), που προς το παρόν είναι οι τριάντα πέντε (35), τότε θα χρειαστεί δέκα τέσσερις (14) γυναίκες, ενώ αν ανέβει ο μέγιστος αριθμός στους σαράντα έναν (41) (δηλαδή 27+50%), όπως έχει αναφέρει ο Υπουργός Εσωτερικών Αλέξης Χαρίτσης, ο αριθμός των γυναικών ανεβαίνει στις δέκα επτά (17). Τα αντίστοιχα νούμερα το 2014 ήταν δώδεκα (12) και δέκα τέσσερις (14) γυναίκες αντίστοιχα.

Από το Podcasting Feed του Ενημερωτικού Δελτίου στο  Aegina Portal. Το podcast του Σαράντη Ευσταθόπουλου.



Η δεύτερη μεγάλη διαφορά είναι ότι αποσυνδέεται το ψηφοδέλτιο των υποψηφίων δημάρχων και δημοτικών συμβούλων από το ψηφοδέλτιο για τους κοινοτικούς συμβούλους. Μάλιστα θα υπάρχουν ξεχωριστές κάλπες για τις δύο εκλογές. Αυτό σημαίνει ότι ένας συνδυασμός μπορεί να κατέλθει στις εκλογές για να κερδίσει μόνο το Δήμο και να εκλέξει δημοτικούς συμβούλους και να μην κατεβάσει κανέναν υποψήφιο για τα κοινοτικά συμβούλια. Αντίστοιχα όμως, μπορεί κι ένας συνδυασμός να διεκδικήσει μόνο την ψήφο σε ένα από τα πέντε κοινοτικά συμβούλια.

Οπότε, προκύπτει η πιθανότητα η πλειοψηφία του Δημοτικού Συμβουλίου και αυτή του κοινοτικού συμβουλίου να προέρχεται από διαφορετικές παρατάξεις. Αν αυτό συνδυαστεί με την απλή αναλογική, που δεν εξασφαλίζει, εκτός απροόπτου, σε κανέναν συνδυασμό την αυτοδυναμία, είτε σε επίπεδο Δήμου είτε σε επίπεδο κοινότητας, και τις αυξημένες αρμοδιότητες των κοινοτήτων (άρθρο 84.2 – «αποφασίζει ποια έργα και δράσεις θα εκτελεστούν στην κοινότητα, από το ποσοστό των Κεντρικών Αυτοτελών Πόρων που προορίζονται για επενδυτικές ανάγκες του δήμου» και άρθρο 86 μεταβίβαση αρμοδιοτήτων του Δήμου) καταλαβαίνει κανείς ότι η συνεργασία και η συνεννόηση μεταξύ των κοινοτήτων και του Δήμου είναι επιτακτική.

Κοινότητες
Τα άρθρα 4 και 5, μετονομάζουν τις δημοτικές και τοπικές κοινότητες σε κοινότητες. Αλλάζουν, επίσης,  την κατηγοριοποίησή τους, ανάλογα με τον πληθυσμό τους. Μέχρι τώρα, στην Αίγινα υπήρχαν 4 δημοτικές κοινότητες (Αίγινας, Κυψέλης, Μεσσαγρού, Βαθέως), που στα νησιά ορίζονταν ως τα πρώην δημοτικά διαμερίσματα με πληθυσμό μεγαλύτερο των 1.000 ατόμων, και μία τοπική Κοινότητα, την Πέρδικα. Επίσης, εως τώρα όλα τα τοπικά διαμερίσματα είχαν συμβούλιο αποτελούμενο από 5 μέλη εκτός από την Πέρδικα, οπού το είχε 3 μέλη.

Πλέον, οι κοινότητες διαχωρίζονται σε αυτές που έχουν πληθυσμό κάτω των 300 ατόμων, σε αυτές που έχουν πληθυσμό μεταξύ 300 και 2.000 ατόμων και αυτές που έχουν πληθυσμό μεταξύ 2.000 και 10.000 ατόμων (και άλλες με μεγαλύτερο πληθυσμό αλλά στην περίπτωση της Αίγινας αυτές οι κατηγορίες μας απασχολούν). Στην Αίγινα δεν υπάρχει κοινότητα κάτω των 300 κατοίκων. Το Βαθύ, ο Μεσαγρός και η Πέρδικα εμπίπτουν στην κατηγορία 300-2.000 κατοίκων ενώ η Κυψέλη και η Αίγινα βρίσκονται στην κατηγορία κοινοτήτων με πληθυσμό 2.000-10.000 κατοίκων. Αντίστοιχα με την κατηγοριοποίησή τους αλλάζουν και τα μέλη των κοινοτικών συμβουλίων. Σε Βαθύ, Μεσαγρό και  Πέρδικα τα συμβούλια θα αποτελούνται από 5 μέλη ενώ σε Αίγινα και Κυψέλη θα είναι 7μελή.

Όσον αφορά τον καταρτισμό των ψηφοδελτίων των Κοινοτήτων, όπως προείπαμε οι κοινότητες έχουν πλέον ξεχωριστό ψηφοδέλτιο. Επίσης, η ποσόστωση του 40% τουλάχιστον των υποψηφίων  από κάθε φύλο ισχύει και για τις κοινότητες. Για τα 5μελή συμβούλια, λοιπόν, ο κάθε συνδυασμός μπορεί να έχει ελάχιστα 5 υποψηφίους, εκ των οποίων τουλάχιστον 2 από κάθε φύλο, και μέγιστα 6 με 3 από κάθε φύλο. Για τα 7μελή συμβούλια, 7 και 11 αντίστοιχα, εκ των οποίων τουλάχιστον 3 από κάθε φύλο στην πρώτη περίπτωση και 5 στην δεύτερη. Όπως αναφέραμε σε προηγούμενο άρθρο, για την εκλογή και των συμβούλων των κοινοτήτων εφαρμόζεται η απλή αναλογική (άρθρο 33).

Τέλος, σημαντικό είναι ότι ο πρόεδρος του κοινοτικού συμβουλίου δεν προκύπτει από τον επικρατών συνδυασμό αλλά μετά από ψηφοφορία που διενεργείται εντός του συμβουλίου της κάθε κοινότητας μεταξύ των επικεφαλής των δύο πρώτων σε ψήφους συνδυασμών (άρθρο 80). Πράγμα που σημαίνει ότι πρόεδρος μπορεί να εκλεγεί και ο επικεφαλής του συνδυασμού που ήρθε δεύτερος σε ψήφους.

Ανάγκες Συνδυασμών και Πιθανότητες Υποψηφίων
Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να αναφέρουμε τα εξής. Στις περισσότερες δημοτικές εκλογές μέχρι σήμερα, η ανάγκη να βρεθούν άτομα που να στελεχώσουν τον συνδυασμό πολλές φορές οδήγησε συνδυασμούς που είχαν ανακοινώσει την πρόθεσή τους να κατέβουν στις εκλογές, είτε να αποσυρθούν, είτε να  συνεργαστούν με άλλες παρατάξεις, σε ένα κοινό ψηφοδέλτιο.

Με τον «Κλεισθένη», η δυνατότητα για ξεχωριστά ψηφοδέλτια σε Δήμο και Κοινότητες έχει κάνει  σχετικά ευκολότερη την επίτευξη του κατώτατου αριθμού υποψηφίων, καθώς δεν υπάρχει η θεωρητική ανάγκη για την εξεύρεση ατόμων που θα ναι υποψήφια στις κοινότητες (εδώ, βέβαια, πρέπει να πούμε ότι και στις προηγούμενες εκλογές, παρά την πρόβλεψη του νόμου για ελάχιστο αριθμό υποψηφίων στις δημοτικές και τοπικές κοινότητες, αυτό στην πράξη δεν εφαρμόστηκε). Από την άλλη, όμως, η μεγαλύτερη ποσόστωση γυναικών έχει κάνει την κατάσταση δυσκολότερη όταν κάποιος θέλει να κατεβάσει ένας πλήρη συνδυασμό, τόσο στον Δήμο όσο και στις κοινότητες.

Τη δεδομένη στιγμή,  στην Αίγινα έχουν δηλώσει πρόθεση επτά (7) πιθανοί υποψήφιοι Δήμαρχοι. Ο κύριος Δημήτρης Μούρτζης, νυν Δήμαρχος, έχει δηλώσει επίσημα με δελτίο τύπου ότι θα είναι επικεφαλής της παράταξης «Αίγινα για Όλος» (σημειολογικά, αυτό ήταν το όνομα με το οποίο είχε δηλώσει συμμετοχή στις προηγούμενες εκλογές ο συνδυασμός του υποψηφίου Δημάρχου, κυρίου Ευάγγελου Δέδε, ο οποίος στην συνέχεια συγχωνεύθηκε με τον συνδυασμό του κυρίου Μούρτζη, τον «Αίγινα εν Δράσει»). Ο πρώην Δήμαρχος Αίγινας κύριος Παναγιώτης Κουκούλης, παρά την δημόσια δήλωσή του για αποχώρηση από την πολιτική και την παραίτησή του από επικεφαλής της μείζονος αντιπολίτευσης, επιστρέφει ως υποψήφιος Δήμαρχος, με την Νέα Δημοτική Παράταξη. Επίσης, τρεις (3) νυν δημοτικοί σύμβουλοι έχουν δηλώσει επίσημα την πρόθεσή τους να είναι υποψήφιοι Δήμαρχοι. Ο κύριος Γιάννης Ζορμπάς, νυν δημοτικός σύμβουλος της πλειοψηφίας και που διετέλεσε πρόεδρος της ΚΕΔΑ, διατελεί μέλος της Οικονομικής Επιτροπής και εντεταλμένος δημοτικός σύμβουλος της Επιτροπής Κληροδοτημάτων του Δήμου, εκλεγμένος με τον συνδυασμό "Αίγινα εν Δράσει" – Αίγινα για Όλους»  με δελτίο τύπου στις 26 Ιανουαρίου δήλωσε την πρόθεσή του. Ο κύριος Φίλιππος Τζίτζης, νυν δημοτικός σύμβουλος της αντιπολίτευσης και υποψήφιος Δήμαρχος στις προηγούμενες εκλογές, εκλεγμένος ως επικεφαλής του συνδυασμού «Άλλη Αίγινα». Και ο κύριος Παντελής Μεθενίτης, ο οποίος μόλις στις 28/2/2019 ορκίστηκε δημοτικός σύμβουλος, αντικαθιστώντας τον παραιτιθέντα κύριο Ιωάννη Παπαδόπουλο. Ο κύριος Μεθενίτης ήταν επιλαχών δημοτικός σύμβουλος της παράταξης «Αίγινα – Κίνηση Ευθύνης» του κυρίου Παναγιώτη Κουκούλη. Ο κύριος Παναγιώτης Ηλίας ήταν ο πρώτος που δήλωσε πρόθεση ως υποψήφιος του ΚΚΕ με την «Λαϊκή Συσπείρωση» Αίγινας. Τέλος, ο κύριος Γεώργιος Θεοδωράκης, επιλαχών δημοτικός σύμβουλος της παράταξης «Άλλη Αίγινα», έχει δηλώσει ότι θα είναι υποψήφιος Δήμαρχος.
Ας ρίξουμε μια ματιά, τώρα, στους αριθμούς. Ελάχιστος αριθμός υποψηφίων δημοτικών συμβούλων είναι οι είκοσι επτά (27) συν ένας υποψήφιος Δήμαρχος, εκ των οποίων υποψηφίων τουλάχιστον έντεκα (11) πρέπει να είναι γυναίκες και έντεκα (11) άντρες. Αν πολλαπλασσιάσουμε τους αριθμούς αυτούς επί επτά (7) τότε σημαίνει ότι για τον Δήμο θα υπάρχουν τουλάχιστον εκατόν ενενήντα έξι (196) υποψήφιοι, εκ των οποίων τουλάχιστον εβδομήντα επτά (77) γυναίκες. Αν οι συνδυασμοί αυτοί ήθελαν να κατέβουν με πλήρη ψηφοδέλτια για τον Δήμο, τότε θα χρειάζονταν σαράντα δύο (42) υποψηφίους (41 δημοτικούς συμβούλους και 1 Δήμαρχο), οπότε για τους 7 συνδυασμούς θα χρειάζονταν διακόσιοι ενενήντα τέσσερις (294) υποψήφιοι εκ των οποίων εκατόν δέκα εννέα (119) γυναίκες και εκατόν δέκα εννέα (119) άντρες.

Αν τώρα μία παράταξη ήθελε να κατεβάσει πλήρη συνδυασμό σε όλες τις κοινότητες τότε θα χρειαζόταν από δεκά πέντε (15) εως δέκα οκτώ (18) υποψηφίους για Βαθύ, Μεσαγρό και Πέρδικα (έξι  και εννέα γυναίκες αντίστοιχα) και από δέκα τέσσερις (14) εως είκοσι δύο (22) υποψηφίους για Αίγινα και Κυψέλη (έξι και δέκα γυναίκες αντίστοιχα). Συνολικά θα χρειαζόταν από είκοσι εννέα (29) έως σαράντα (40) υποψηφίους (δώδεκα και δέκα εννέα αντίστοιχα οι γυναίκες) για πλήρη ψηφοδέλτια σε όλες τις κοινότητες του νησιού. Αν αθροίσουμε αυτά τα νούμερα με τους υποψηφίους για το Δήμο το αποτέλεσμα είναι ότι ένα πλήρες ψηφοδέλτιο σε Δήμο και Κοινότητες χρειάζεται κατ’ ελάχιστο πενήντα επτά (57) άτομα εκ των οποίων είκοσι τρεις (23) γυναίκες και κατά μέγιστο ογδόντα δύο (82) υποψηφίους εκ των οποίων τουλάχιστον τριάντα έξι (36) γυναίκες.

Στο φανταστικό σενάριο που και οι επτά υποψήφιοι Δήμαρχοι θα ήθελαν να κατεβάσουν πλήρεις συνδυασμούς και στον Δήμο και στις Κοινότητες, τότε το νούμερο των υποψηφίων που θα χρειαζόταν είναι πεντακόσιοι εβδομήντα τέσσερις (574) εκ των οποίων τουλάχιστον διακόσιες πενήντα δύο (252) γυναίκες! Αυτό βέβαια δεν πρόκειται να συμβεί γιατί 574 άτομα αποτελούν το 6,5% σχεδόν όσων ψήφισαν στην πρώτη Κυριακή των εκλογών του 2014! Σε κάθε περίπτωση το ρεαλιστικό σενάριο είναι το νούμερο των υποψηφίων να είναι αρκετά μικρότερο και να προσεγγίζει τους διακόσιους πενήντα (250), καθώς ίσως οι υποψήφιοι Δήμαρχοι να είναι τελικά λιγότεροι από επτά,  πολλές παρατάξεις ίσως δεν κατεβάσουν δικό τους ψηφοδέλτιο στις κοινότητες και τα ψηφοδέλτια δεν θα έχουν όλα τον μέγιστο αριθμό υποψηφίων. Για λόγους σύγκρισης μόνο θα αναφερθεί ότι στις προηγούμενες εκλογές οι συνολικοί υποψήφιοι σε όλο το νησί ήταν διακόσιοι ενενήντα τέσσερις 294 χωρισμένοι σε 5 συνδυασμούς.


Άλλες Προβλέψεις
Τέλος ας δούμε μερικές ακόμα προβλέψεις του νόμου, εκλογικές και μη. Στο άρθρο 6 προβλέπεται ότι η προεκλογική περίοδος ξεκινά δύο (2) μήνες πριν την ημερομηνία των εκλογών. Η οποία ημερομηνία, για αυτές τις εκλογές, ταυτίζεται με την ημέρα διεξαγωγής των ευρωεκλογών, δηλαδή στις 26 Μαϊου. Από τις επόμενες εκλογές, το 2023, η πρώτη Κυριακή των εκλογών θα είναι την δεύτερη Κυριακή του Οκτωβρίου. Για αυτή τη φορά, επίσης, προβλέπεται η εκλεγχθείσα δημοτική αρχή να εγκατασταθεί στο Δήμο την 1η Σεπτεμβρίου 2019, ενώ από την επόμενη φορά, το 2024, θα ξεκινά την θητεία της την 1η Ιανουαρίου.

Για το δημοτικό συμβούλιο της Αίγινας, οι ψηφοφόροι μπορούν να βάλουν έως τρεις (3) σταυρούς προτίμησης σε υποψηφίους δημοτικούς συμβούλους, για τα συμβούλια της Αίγινας και της Κυψέλης δύο (2) σταυρούς και για το Βαθύ το Μεσαγρό και την Πέρδικα έναν (1). Έγκυρα θεωρούνται τα ψηφοδέλτια που έχουν σημειωθεί οι σταυροί με μαύρο ή μπλε στυλό, ενώ αν κάποιος βάλει περισσότερους σταυρούς από 3 τότε το ψηφοδέλτιο είναι μεν έγκυρο για τον συνδυασμό αλλά δεν προσμετρώνται οι σταυροί προτίμησης.
Στο άρθρο 2, οι Δήμοι της χώρας κατηγοριοποιούνται με βάση κάποια βασικά τους χαρακτηριστικά. Η Αίγινα εμπίπτει στην 5η κατηγορία, τους «Μεγάλους και Μεσαίους νησιωτικούς δήμους». Η κατηγοριοποίηση  έχει σημασία για τις αρμοδιότητες που έχει ο κάθε δήμος και την κατανομή των εθνικών και ευρωπαϊκών πηγών χρηματοδότησής. Επίσης, πρέπει να αναφέρουμε ότι, καθώς η παρούσα μεταρρύθμιση ονομάζεται «Κλεισθένης Ι», είναι πολύ πιθανό η κατηγοριοποίηση των Δήμων να παίξει κάποιο ρόλο στις μεταβολές που θα επέλθουν με τον «Κλεισθένη ΙΙ», σε περίπτωση που νομοθετηθεί και εφαρμοστεί.

Σύμφωνα με το άρθρο 68, οι αντιδήμαρχοι σε ένα Δήμο του μεγέθους της Αίγινας μπορούν να είναι έως τέσσερις (4) ενώ πλέον μπορούν να διορίζονται αντιδήμαρχοι και σύμβουλοι που δεν προέρχονται από την παράταξη του Δημάρχου. Σε αυτή την περίπτωση θα χρειαστεί να συμφωνήσει με τον διορισμό του αντιδημάρχου η πλειοψηφία των συμβούλων της παράταξης στην οποία ανήκει ο διορισθείς.
Το άρθρο 73 προβλέπει τη δυνατότητα να ενταχθεί σε διαφορετική παράταξη ένας σύμβουλος που έχει διαγραφεί (με ψήφο των 2/3 των συμβούλων της παράταξής του) ή ανεξαρτητοποιηθεί από την παράταξη με την οποία εξελέγη. Για να ενταχθεί στην νέα του παράταξη θα χρειαστεί την έγκριση των 2/3 των συμβούλων της. Επίσης, προβλέπεται και η δυνατότητα συνένωσης δημοτικών παρατάξεων, με την σύμφωνη γνώμη όλων των συμβούλων τους.