Ο Γιάννης Μαυρακάκης, γιος του Κωνσταντίνου και της Βασιλικής Μαυρακάκη με καταγωγή από την Κρήτη, γεννήθηκε στις 11 Οκτωβρίου 1940 στον Πειραιά. Αποφοίτησε από το Λύκειο το 1958 και υπηρέτησε την στρατιωτική του θητεία στην Πολεμική Αεροπορία (1961-1963).  

Από το 1958 έως το 1961 δούλεψε στον Πειραιά, στον τομέα των ναυλώσεων και διαχείρισης πλοίων. Το 1964 ίδρυσε ναυλομεσιτικό γραφείο με έδρα τον Πειραιά. Το 1968 επεκτείνει την ναυτιλιακή του δραστηριότητα προχωρώντας στην αγορά του πρώτου φορτηγού πλοίου. Το 1972 ιδρύει την εταιρεία διαχείρισης πλοίων MAVRAKAKIS SHIPPING S.A., η οποία μετονομάσθηκε σε MAYAMAR MARINE ENTERPRISES S.A. και μέχρι το 2009 διαχειρίστηκε πάνω από 100 εμπορικά πλοία, φορτηγά, bulk carriers, twin deckers, δεξαμενόπλοια και product carriers. Ήταν πολύ περήφανος, που κατά τις δεκαετίες του ’70 και του ‘80 όλα τα πλοία ιδιοκτησίας της Mayamar έφεραν την ελληνική σημαία και ήταν επανδρωμένα με 100% ελληνικό πλήρωμα.

Παρόλο που η ναυτιλία παρέμεινε ο αγαπημένος του τομέας, βλέποντας τα σημάδια των καιρών και τις δυνατότητες που πρόσφεραν τα σημαντικά οικονομικά αποτελέσματα από τις επιτυχείς κινήσεις του στις αγοραπωλησίες των πλοίων και την σωστή διαχείριση, προχώρησε σε εξ ίσου πετυχημένες διαφοροποιήσεις της επιχειρηματικής δραστηριότητας του ομίλου την δεκαετία του 1990 με επενδύσεις στους τομείς της εμπορίας και επεξεργασίας πετρελαίου, την πληροφορική, την διαχείριση ακινήτων, τις τραπεζικές υπηρεσίες (το 1990 ίδρυσε την Δωρική Τράπεζα).

Διατέλεσε μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Ελληνικής Επιτροπής της Germanisher Lloyds, της Εθνικής Τράπεζας Α.Ε., της Atlantic Bank of New York S.A., της Δωρικής Τράπεζας Α.Ε., της HELMEPA και της Ένωσης Ελλήνων Εφοπλιστών.
Παντρεύτηκε την Βαρβάρα Μαυρακάκη, ζωγράφο και εικαστικό. Ζήσανε μαζί 57 χρόνια, στην Καστέλα και στην Πέρδικα της Αίγινας και απέκτησαν τρία παιδιά, την Βασιλική, την Κατερίνα και τον Κωνσταντίνο Μαυρακάκη και τρία εγγόνια, τον Γιάννη Ορέστη, την Ελένη Ερμίνα και τον Γεώργιο Λεονάρδο.

Σύμφωνα με την επιθυμία του, η σορός του Γιάννη Μαυρακάκη αποτεφρώθηκε στο Κ.Α.Ν. Ριτσώνας.

Μια άλλη απάντηση στην «ωραία ερώτηση»

Ο εορτασμός της επετείου των 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821 έδωσε σε πολλούς την ευκαιρία να προβάλουν αξιώσεις για ικανοποίηση προσωπικών φιλοδοξιών και άλλων σκοπιμοτήτων. Η ιστορία, όμως, δεν γράφεται «κατά τες συνταγές» κανενός μάγου ούτε κατά τις επιθυμίες κάποιου Καππαδόκη, για να θυμηθούμε τον Καβάφη.

Δυστυχώς, προ ημερών ο Δήμαρχός μας κ. Ζορμπάς κοινοποίησε την απάντηση που έλαβε από τον ιστορικό κ. Π. Πασπαλιάρη στην «ωραία ερώτηση», που του απηύθυνε, σχετικά με το νεοφανές «πρόβλημα» του σημείου αποβίβασης του Ιω.  Καποδίστρια: Αίγινα ή Βροχεία; Εμείς, «οι απλοί πολίτες (που δεν είμαστε ιστορικοί)», αλλά είναι η «συνεισφορά μας ενθουσιώδης» και γι’ αυτό ο εκ Ναυπλίου ιστορικός μάς αντιμετωπίζει με «ταπεινότητα και σεβασμό», καταθέτουμε σήμερα νηφάλια και καλοπροαίρετα μετά από σχολαστική έρευνα όχι τη δική μας γνώμη ή άποψη αλλά τα γεγονότα, όπως στις πηγές διασώζονται, καθώς και εμείς ασχολούμαστε «με το αποτύπωμα του Κυβερνήτη αρκετά χρόνια τώρα».

Υποστηρίζει, λοιπόν, ο κ. Πασπαλιάρης ότι  «υπάρχουν δύο απόψεις», η εξής μία, όπως ο ίδιος με ευκολία ερμηνεύει ό,τι διασώζει ο μεγάλος αγωνιστής και ιστορικός Ν. Κασομούλης στα «Ενθυμήματα στρατιωτικά», τ. Γ΄ σ. 9-10:
«Όλος ο λαός κάθε τάξεως, άντρες, γυναίκαις, μικρά παιδιά έτρεξαν εις την Περιβόλαν» όπου έμελλεν να αποβιβασθεί ο Κυβερνήτης. Κι αυτός, μόλις δόθηκε το σημείο εξόδου, μπήκε στη λέμβο και με συνοδεία αξιωματικών, Ελλήνων και ξένων, μέσα σε ζητωκραυγές και κανονοβολισμούς. «Μόλις επάτησεν το έδαφος», σκίρτησαν όλων οι καρδιές και «περιστοιχισμένος από τα μέλη της κυβέρνησης  έφθασε «με χαρίεν αλλά σοβαρόν ύφος και βάδισμα, ασπαζόμενος γύρωθεν» στη Μητρόπολη.

Η περιγραφή, συγκινησιακά φορτισμένη, δεν αναφέρει την ώρα της άφιξης, δεν προσδιορίζει τον τόπο αποβίβασης, δεν καταγράφει τα ονόματα των εκπροσώπων της κυβέρνησης που σπεύδουν να υποδεχθούν τον Κυβερνήτη, και τον απεικονίζει μετά από πεζοπορία 2,5 χιλιομέτρων να καταφτάνει στη Μητρόπολη με χαριτωμένο βάδισμα! Όμως, λίγες σελίδες πριν (Ν. Κασομούλης, ό. π., τ. Β΄ σ. 688) αναφέρεται ότι  « η φρεγάδα Οάσπερτ» μαζί με «τας άλλας δύο, μίαν Γαλλικήν και μίαν Ρωσικήν» έφτασαν νύχτα στην Αίγινα!

Αδιαμφισβήτητο είναι ότι ο Καποδίστριας έφτασε στην Αίγινα μετά από μακρύ και δύσκολο θαλάσσιο ταξίδι 22 ημερών. Έφυγε από την Αγκώνα στις 20 Δεκεμβρίου 1827 και έφτασε στην Αίγινα στις 11 Ιανουαρίου 1828. Ήταν 52 χρόνων, ασθενικής κράσης, και συνοδευόταν, όπως ο Κασομούλης γράφει (ό. π., τ. Γ΄σ.14), από «τον εκ Ρωσίας μεγαλέμπορο Ιω. Δομπόλη», 58 χρόνων, και τον λόγιο Ιακωβάκη Ρίζο Νερουλό, 54 χρόνων. Σύμφωνα με την «άποψη» του κ. Πασπαλιάρη, οι ηλικιωμένοι αυτοί άνδρες, γέροντες για τα δεδομένα της εποχής, μαζί και με άλλους που δεν ονομάζονται, βγήκαν με λέμβο τη νύχτα στο λιμανάκι των Βροχείων (υπήρχε τότε;) και πεζοί, μέσα στο σκοτάδι, διέσχισαν το μονοπάτι που- ίσως!- υπήρχε από την Περιβόλα μέχρι την Αίγινα, για έναν «μισάωρο περίπατο», ακολουθούμενοι από πολιτικούς και αξιωματικούς, ενώ γύρω τούς επευφημούσε πλήθος λαού! Ευφάνταστο σενάριο για…  μυθιστοριογράφους, ασφαλώς!

Ο μεγάλος αγωνιστής και ιστορικός της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 Ν. Κασομούλης «υπήρξε αυτόπτης μάρτυρας» αλλά άρχισε να γράφει τα «Ενθυμήματα στρατιωτικά», όταν ως αξιωματικός βρέθηκε σε καθεστώς αναγκαστικής αργίας, το 1832, τέσσερα χρόνια μετά την άφιξη του Καποδίστρια, και τα τελείωσε το 1842, είκοσι χρόνια από την έναρξη της Επανάστασης. Άλλωστε, για την εξακρίβωση της ιστορικής αλήθειας δεν αρκεί ένας μάρτυρας. Unus testis, nullus testis.

Στη συνέχεια, ο κ. Πασπαλιάρης, απαξιώνει τη μακροσκελή και αναλυτική δημοσίευση της «Γενικής Εφημερίδος της Ελλάδος» (ΓΕΕ), όπου «Εν Αιγίνη, 14 Ιανουαρίου 1828», στον χρόνο που συνέβαιναν αυτά τα γεγονότα, καταγράφει λεπτομερώς την πορεία του Κυβερνήτη από τις 14 Δεκεμβρίου 1827, όταν ξεκινάει από την Αγκώνα, μέχρι που «την 11 <Ιανουαρίου 1828>, περί λύχνων αφάς, άραξεν εις τον λιμένα της Αίγίνης». Και «την επαύριον, 12 Ιανουαρίου», αρχίζοντας από τις «πυροβολικές αντιχαιρετίσεις» των πλοίων τον ακολουθεί βήμα βήμα μέχρι την άφιξή του «εις την προσδιωρισμένην οικίαν». Ρεπορτάζ, θα λέγαμε σήμερα, σε τέσσερις περίπου στήλες, που ωστόσο, όπως λέει ο επιρρεπής σε υποθέσεις κ. Πασπαλιάρης, «κατά τη γνώμη μας οι διατυπώσεις της <εφημερίδας> δεν δικαιολογούν την άποψη» για αποβίβαση του Κυβερνήτη στο λιμάνι της Αίγινας.

Ας δούμε, λοιπόν, τι γράφει σχετικά η άλλη πηγή, που και ο κ. Πασπαλιάρης αναφέρει, το «Ιστορικόν ημερολόγιον της αφίξεως του Ιω. Καποδίστρια στην Ελλάδα» (https://www.academia.edu/44190434) του Κερκυραίου αγωνιστή και ιστορικού Ιω. Θεοτόκη: «11 Ιανουαρίου, ημέρα Τετάρτη, το Warspite φάνηκε στην Αίγινα στις 4μμ, μπήκε στο λιμάνι στις 5.30 και αγκυροβόλησε στις 7 το απόγευμα. Στις 8, η Αντικυβερνητική Επιτροπή και Υπουργοί επισκέφθηκαν τον Καποδίστρια και συνομίλησαν μαζί του για δύο ώρες. «Αφού έληξε η συνάντηση, έδωσε διαταγή, την επόμενη ημέρα κατά τις 11 το πρωί, να τον επισκεφθούν και πάλι μαζί με τους υπόλοιπους Γραμματείς της Επικράτειας…». Και συνεχίζει ο Θεοτόκης: «12 Ιανουαρίου ημέρα Πέμπτη. Το επόμενο πρωί τον επισκέφθηκαν όλοι οι προσκληθέντες … παρατέθηκε πρόγευμα… μετά το πρόγευμα επιβιβάστηκαν σε μία λέμβο οι ελληνικές αρχές σε άλλη ο Κυβερνήτης… Πρώτες έφτασαν στην ακτή οι ελληνικές αρχές, οι οποίες υποδέχτηκαν τον Κυβερνήτη περιστοιχιζόμενες από τον κόσμο που είχε συγκεντρωθεί… μετά κατευθύνθηκαν όλοι προς το προαύλιο του Ναού, όπου υποδέχτηκε τον Κυβερνήτη ο ιερός κλήρος… Εκεί τελέστηκε δοξολογία…»
Δηλαδή: τo “Warspite” με τον Κυβερνήτη αγκυροβολεί στις 7μ.μ. της 11ης Ιανουαρίου, στις 8μ.μ. επισκέπτονται τον Κυβερνήτη μέλη της κυβέρνησης για δύο ώρες. Την επομένη, 12 Ιανουαρίου, στις 11π.μ. στο πλοίο παρατίθεται προγραμματισμένο πρόγευμα στους Έλληνες εκπροσώπους και κατόπιν με λέμβο όλοι φτάνουν στην ακτή, όπου έχει συγκεντρωθεί ο λαός, και όλοι κατευθύνονται στη Μητρόπολη για την επίσημη υποδοχή.

Την ίδια σειρά αφήγησης των γεγονότων ακολουθεί και η ΓΕΕ. Όλα αυτά, όμως, ο κ. Πασπαλιάρης τα αγνοεί ή τα παρανοεί, όταν, για παράδειγμα, γράφει πως «ούτε η εφημερίδα μιλάει για τον προβλήτα του παλιού λιμανιού, αλλά για τον παραλιακό δρόμο από την Περιβόλα («αιγιαλός»), ο οποίος ήταν πολυσύχναστος, και σε κάποιο σταυροδρόμι ανέβαινε προς στην πόλη». Παραλιακός δρόμος από την Περιβόλα! Προφανώς, κάποιο τοπογραφικό χάρτη έχει υπόψη ο κ. Πασπαλιάρης και, βέβαια, «ο πολυσύχναστος παραλιακός δρόμος» θα έπρεπε να ακυρώνει την επιτακτική ανάγκη διάνοιξης αμαξιτής οδού προς την Περιβόλα!

Αλλά και η Ιστορία του Ελληνικού Έθνους (τ. ΙΒ σ. 484), δευτερογενής πηγή αλλά ευρύτατης αποδοχής και κύρους, συνοψίζει: «Η Βουλή, οι λοιπές αρχές και δεκάδες χιλιάδες λαού συγκεντρώθησαν από όλη την Αίγινα στην πρωτεύουσα για να τον υποδεχτούν». Αυτή την «άποψη» έχει υιοθετήσει και η συγγραφική ομάδα του Ιστορικού Λευκώματος «Η Αίγινα του Καποδίστρια» (σ. 65), που εκδόθηκε από τη Βουλή των Ελλήνων και την οποία δεν πιστεύουμε πως αγνοεί ο Δήμαρχος, καθώς κατ’ αποκλειστικότητα το διαθέτει στους δημότες του!

Σ’ ό,τι αφορά το «λιμάνι της Αίγινας»:
Κανείς δεν αμφισβητεί τη μαρτυρία του Ν. Δραγούμη. Στα κείμενα της εποχής του Αγώνα ως λιμάνι της Αίγινας αναφέρεται ο όρμος του Μαραθώνα. Στην ΓΕΕ, τη βασική πρωτογενή πηγή για τα γεγονότα της περιόδου, δημοσιεύεται ότι η καλλιέργεια της πατάτας γίνεται στο «προσδιορισθέν γήπεδον» που «είναι ευρύχωρος και αμμώδης πεδιάς κειμένη πλησίον της πόλεως Αιγίνης». Αναφέρεται, επίσης, ότι «η προς το ανατολικομεσημβρινόν μέρος της πόλεως εκτεινομένη πεδιάς από της οποίας γίνεται αύτη η καλλιέργεια, απέκτησεν ήδη και έναν πλατύν και καλόν δρόμον φθάνοντα έως εις το παράλιον», τον πρώτο δημόσιο δρόμο που διανοίχτηκε στην Αίγινα και στην Ελλάδα. Κανένα άλλο τοπωνύμιο δεν αναφέρεται ούτε υπάρχει αναφορά σε μόλο, που θα διευκόλυνε την αποβίβαση. Αυτός, ρητά λέγεται, κατασκευάστηκε αργότερα, όταν τελείωσε ο δρόμος, και «ευκόλυνεν ικανώς την συγκοινωνίαν της πόλεως με τον λιμένα».

Όπου γίνεται λόγος για ελλιμενισμό μεγάλων πλοίων στην Αίγινα, αναφέρεται «ο όρμος του νησιού μας», «ο όρμος της νήσου ταύτης», «εξ Αιγίνης…έφθασεν ενταύθα». Ο Καποδίστριας σε επιστολή του προς τον Διοικητή Αίγινας (26 Απριλίου 1828) δηλώνει ότι θα μείνει σε απομόνωση λόγω της πανώλης «πλησίον του λιμένος, εις τον κήπον του κ. Βούλγαρη και εις τα πέριξ» (Επιστολαί ΙΙ σ. 54-55), «εις την αγροικίαν του κ. Βούλγαρη απέχουσαν εξ ίσου από την πόλιν της Αιγίνης και από τα πολυάριθμα των συμμάχων δυνάμεων πολεμικά πλοία τα κατά το παρόν εις τον όρμον της νήσου ταύτης αραγμένα (ΓΕΕ έτος Γ΄ αριθ. 32/ 5 Μαΐου 1828). Περιβόλα είναι τότε το όνομα του κτήματος της υδραίικης οικογένειας Βούλγαρη, που εκεί είχε κατασκευάσει κατοικία το 1767. Προφανώς, το πολιτικό κύρος του Γεώργιου και Δημητρίου Βούλγαρη, η επιβλητική κατοικία, το μέγεθος και η λειτουργία του κτήματος ως χώρου καλλιέργειας κηπευτικών, επέβαλαν στην καθημερινή χρήση το τοπωνύμιο «Περιβόλα» στην ευρύτερη αραιοκατοικημένη περιοχή. (Αντίστοιχο κτήμα είχε στην ιδιοκτησία του στην Ύδρα ο Δ. Βούλγαρης, προικώο μάλλον από την γυναίκα του Μαρία Κουντουριώτη, γνωστό και ως περιβόλι του Κόνσολα ή Κούσουλα, μέχρι σήμερα).

Στο λιμάνι της πόλης της Αίγινας είναι παγκοίνως γνωστό ότι δεν αγκυροβολούσαν μεγάλα πλοία. «Αι λέμβοι δεν ήγγιζον εις αυτόν <τον λιμένα> ει μη μετά δυσκολίας» γράφει η ΓΕΕ (έτος Δ΄1829 αριθ. 26/30 Μαρτίου). Δηλαδή, έφταναν λέμβοι με δυσκολία, η οποία όμως «εξομαλύνθη. Χάρις εις τας φροντίδας του κ. Άου», ο οποίος γράφει: «επλούτισα την Αίγιναν δι’ ωραίας, ευρυχώρου και μονίμου προκυμαίας» (S. G. How, Ημερολόγιο από τον Αγώνα 1825-1829, σ. 224). Δηλαδή, αν και υπήρχε παλιά, μικρή, πρόχειρη, ανάλογα με τις συνθήκες προκυμαία, κατασκευάσθηκε νέα, μεγάλη και μόνιμη, σε σταθερή θέση! Όσο για τη διάρκεια της λεμβοδρομίας, το ταξίδι Αίγινα –Επίδαυρος με καΐκι τον 19ο αι. διαρκούσε 2,5 περίπου ώρες.

Προφανώς, ο κ. Πασπαλιάρης αστειεύεται, όταν καταλήγοντας, προτείνει «ως απόδειξη της <δικής του> υπόθεσης να διοργανώσει ο δήμος στις 12 ή 24 Ιανουαρίου αγώνα δρόμου από την Περιβόλα προς την εκκλησία» – που ήδη έγινε στις 17/10 !– « και έναν περίπατο για όσους δεν μπορούν να τρέξουν, αλλά θα συζητήσουν τα γεγονότα εκείνης της ημέρας»! Ίσως μ’ αυτό το σκεπτικό να ακυρώθηκε το δρώμενο που είχε προαναγγελθεί και παραγγελθεί σε καλλιτέχνη του θεάτρου με συμμετοχή Αιγινητών εθελοντών και θέμα την άφιξη-υποδοχή του Καποδίστρια στο παλιό λιμάνι της πόλης, στο πλαίσιο του εορτασμού της επετείου της εθνικής παλιγγενεσίας.

Δυστυχώς, υπάρχουν σοβαρότερα και σημαντικότερα πράγματα (για παράδειγμα, η λειτουργία του Κυβερνείου, η αποπεράτωση των εργασιών στο Ορφανοτροφείο, η αποκατάσταση του Εϋνάρδειου, η συντήρηση του Πύργου του Μάρκελλου και του Δημοτικού θέατρου), για τα οποία χρειάζεται ο δήμος να συσπειρώσει όλους τους δημότες, χωρίς κακόγουστες φιέστες και διχαστικές επιλογές.
Και ευτυχώς, ο κ. Δήμαρχος δεν θα χρειασθεί να καλέσει πάλι τον κ. Πασπαλιάρη για το θέμα της πρώτης πρωτεύουσας της Ελλάδας, καθώς ο ιστορικός έχει ήδη αποφανθεί στο βιβλίο του «Ιωάννης Καποδίστριας, Οι Μεγάλοι Έλληνες», τ.1, Αθήνα 2009, σ.150: Ο Καποδίστριας  «μετέφερε την πρωτεύουσά του στο Ναύπλιο, που έμελλε να είναι και η πρώτη πρωτεύουσα του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους»!

Αίγινα, 23 Οκτωβρίου 2021

Σίλα Αλεξίου, Γιώργος Καλόφωνος, Γιώργος Μπήτρος: Μέλη της Επιτροπής του Δήμου Αίγινας «Αίγινα 2021»

Λίνα Μπόγρη- Πετρίτου, Γιώργος Μπόγρης, Φωτεινή Γιωτάκη, Ιωάννης Δέδες Προνόη Θεολογίδου, Διονύσης Καλαμάκης: Μέλη της Επιτροπής του Δήμου Αίγινας «Αίγινα 2021, Συγγραφείς του Ιστορικού Λευκώματος του Δήμου Αίγινας «Η Αίγινα του Καποδίστρια» Γιάννης Προβής, Μέλος της Επιτροπής του Δήμου Αίγινας «Αίγινα 2021, Επιμελητής του Ιστορικού Λευκώματος του Δήμου Αίγινας «Η Αίγινα του Καποδίστρια»

Σημ. Για την αισθητική του γλυπτού περιμένουμε να μιλήσουν αρμοδιότεροι.

Η κα Μαρίνα Τζούλη (Σγος ε.α.) και η κόρη της Ελένη – Αγνή Τατά, στη μνήμη του Ιωάννη Ε. Τατά (Υπχου ε.α.) που απεβίωσε την 1η Οκτωβρίου 2021, μετά από άνιση μάχη με την ασθένειά του, δωρίζουν στο Νοσοκομείο «Άγιος Διονύσιος» της Αίγινας, μια συσκευή συμπυκνωτή οξυγόνου, ως ελάχιστη συνδρομή  στο έργο της ιατρού κας Φανής Αξιώτη και του νοσηλευτικού προσωπικού που ενεπλάκη στην νοσηλεία του.

Με θερμές ευχαριστίες,
Μαρίνα Τζούλη & Ελένη – Αγνή Τατά.

Από τον Δήμαρχο Αίγινας κ. Γιάννη Ζορμπά λάβαμε την ακόλουθη επιστολή.

Μετά από την 10/10/2021 ανάρτησή μου σε μέσο κοινωνικής δικτύωσης και κατόπιν τοποθετήσεων - δημοσιευμάτων συμπολιτών μου σχετικά με την άφιξη του μεγάλου κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια στην Αίγινα και για την ακριβή τοποθεσία της αποβίβασης του, ζήτησα την συνδρομή του ιστορικού Παναγιώτη Πασπαλιάρη, ο οποίος μου απέστειλε μετά από έρευνα τα παρακάτω ιστορικά στοιχεία. Με τη σειρά μου τα δημοσιοποιώ προς χρήση των συμπολιτών μου.

Αγαπητέ δήμαρχε της Αίγινας,
Σας ευχαριστώ για την ωραία ερώτηση. Από πολλά χρόνια τώρα γνωρίζω την προσήλωση των Αιγινητών στα της ιστορίας του νησιού σας, και ιδιαίτερα στα Καποδιστριακά. Η συνεισφορά απλών πολιτών σας (που δεν είναι ιστορικοί) στο θέμα, θα μου επιτρέψετε να πω, είναι μερικές φορές πιο ενθουσιώδης ακόμα και από αυτή της οργανωμένης ιστορικής επιστήμης. Με ταπεινότητα και σεβασμό στο έργο των συμπολιτών σας, θα ήθελα όντως να πω και τη δική μου γνώμη, καθώς ασχολούμαι με το αποτύπωμα του Κυβερνήτη αρκετά χρόνια τώρα.

Το ζήτημα αυτή τη φορά είναι το που αποβιβάστηκε ο Καποδίστρια με τον ερχομό του στην Αίγινα, αρχές του 1828. Υπάρχουν δύο απόψεις: Η μία ότι αποβιβάστηκε στον παλιό προβλήτα της πόλης της Αίγινας και η άλλη ότι αποβιβάστηκε στο λιμάνι της Περιβόλας, σε απόσταση 2,5 χιλιομέτρων από την πόλη προς νότο.

Η πρώτη άποψη βασίζεται στην καταγραφή της ημέρας και της περίστασης από τη «Γενική Εφημερίδα της Ελλάδος» (Εν Αιγίνη, 14 Ιανουαρίου 1828) η οποία αναφέρει επακριβώς:

«Την 9 [του μήνα] προς το εσπέρας κοπάσαντος του ανέμου απέπλευσε το Ουάρσπιτ [το Αγγλικό πολεμικό στο οποίο επέβαινε ο κυβερνήτης], και την 11 περί λύχνων αφάς άραξεν εις τον λιμένα της Αιγίνης».

Και παρακάτω:

«Ο Εξοχώτατος Κυβερνήτης απέβη εις το παράλιον της πόλεως εν μέσω των ευφημιών… Ο δρόμος ο φέρων από τον αιγιαλόν εις το Βουλευτήριον, όλαι αι παραστοιχούσαι οικίαι, και τα πέριξ του Βουλευτηρίου ήσαν πλήθοντα ενθουσιώντος λαού…»

Κατά τη γνώμη μας οι διατυπώσεις αυτές δεν δικαιολογούν την παραπάνω άποψη. Το πρώτο που πρέπει να δούμε είναι τι εννοεί ο συντάκτης της εφημερίδας ως «λιμένα της Αιγίνης». Την απάντηση την βρίσκουμε καταρχάς στον Νικόλαο Κασομούλη, ο οποίος υπήρξε αυτόπτης μάρτυρας των γεγονότων και περιγράφει με περισσότερη ακρίβεια, όχι μόνο αυτή τη στιγμή, αλλά και γενικότερα τις κινήσεις του Κυβερνήτη στην πόλη, αυτές τις πρώτες ημέρες. Τι λέει λοιπόν ο Κασομούλης;

«Προετοιμασμένα τα πάντα διά την τελετήν της υποδοχής του Κυβερνήτου, το Βουλευτικόν Σώμα, το Ιερατείο, η Αντικυβερνητική Επιτροπή με τους Υπουργούς και όλος ο λαός κάθε τάξεως, άνδρες, γυναίκες, μικρά παιδιά έτρεξαν εις την Περιβόλαν, όπου έμελλε να αποβιβασθή ο Κυβερνήτης…» (Ν.Κασομούλης, Ενθυμήματα στρατιωτικά, επιμ. Γ. Βλαχογιάννης, Αθήνα 1940, τ. 3 σ. 9-10).
Ο Κασομούλης κατά τα λοιπά επιβεβαιώνει την διήγηση της Γενικής Εφημερίδας, αλλά το καινούριο που μας υποδεικνύει είναι την Περιβόλα, ως το λιμάνι της Αίγινας εκείνη την περίοδο, τουλάχιστον για τα μεγάλα πλοία (το «παράλιον της πόλεως», όπως το γράφει η εφημερίδα). Και δεν είναι ο μόνος. Ας δούμε τι λέει ένας γραμματέας του και συνοδός του Κυβερνήτη, ο Νικόλαος Δραγούμης, για μια ακόμα μετάβαση του Καποδίστρια, πάλι από το Ναύπλιο στην Αίγινα, λίγους μόνο μήνες αργότερα:

«…διότι, καταπλεύσαντες εις Περιβόλαν, ειδοποιήθημεν ότι και εις την νήσον ταύτην μετεδόθη το μόλυσμα [η πανώλη]». (Ν. Δραγούμης, Ιστορικαί Αναμνήσεις τομ. Α΄, Έκδοσης Β΄, Εν Αθήναις 1879, σελ. 125).

Υπάρχει βέβαια και το ημερολόγιο του Ιωάννη Βαπτιστή – Θεοτόκη, μια σημαντική πηγή που παρέθεσε ο πιο εμβριθής, κατά τη γνώμη μου, μελετητής του Καποδιστριακού έργου στο νησί, ο Γιώργος Τσατήρης. Τι λέει όμως στο ημερολόγιο ο Βαπτιστής;

«11 Ιανουαρίου ημέρα Τετάρτη
…Το πλοίο λόγω της νηνεμίας φάνηκε να έρχεται στις 4 μμ., μπήκε στο λιμάνι στις 5:30 και αγκυροβόλησε στις επτά το απόγευμα…

12 Ιανουαρίου ημέρα Πέμπτη
…Μετά το πρόγευμα, επιβιβάστηκαν σε μια λέμβο οι ελληνικές αρχές και σε μία άλλη ο Κυβερνήτης με τον Άγγλο και τον Γάλλο πλοίαρχο, τους ακολούθησε δε μία λέμβος κενή και άλλες που μετέφεραν όλα τα πρόσωπα της ακολουθίας. Όλες οι λέμβοι έφεραν την Ελληνική σημαία.

Πρώτες έφτασαν στην ακτή οι ελληνικές αρχές, οι οποίες υποδέχθηκαν τον κυβερνήτη, περιστοιχιζόμενες από τον κόσμο που είχε συγκεντρωθεί, ο οποίος με πλήρη χαρά και πατριωτικό ενθουσιασμό, ζητωκραύγαζε υπέρ των συμμάχων Ηγεμόνων, του Κυβερνήτη και της Ελλάδος. Μετά κατευθύνθηκαν όλοι προς το προαύλιο του Ναού…»

Στο λιμάνι λοιπόν της Αίγινας είχαν αγκυροβολήσει τα τρία πλοία των δυνάμεων. Η Γαλλική Ήρα, η Ρωσική Ελένη, και το Αγγλικό Warspite, με τον κυβερνήτη στο κατάστρωμά του. Αλλά δεν έφτασαν όλα μαζί. Η Ήρα ήταν εκεί ήδη από τις 4 Ιανουαρίου. Γράφει ο Βαπτιστής:

«4 Ιανουαρίου, ημέρα Τετάρτη. Μετά τα μεσάνυχτα, αγκυροβόλησε στο Περιβόλαν η Γαλλική Φρεγάτα ‘ Ήρα’ και μια γκαμπάρα, (φορτηγό πλοιάριο …»

Αυτό που μας λέει λοιπόν ο Βαπτιστής είναι ότι τα πολεμικά πλοία αγκυροβόλησαν απόγευμα της 11ης δίπλα στην Ήρα, που ήταν στην Περιβόλα. Αυτό εννοεί ως λιμάνι. Ότι το πρωί της επομένης αποβιβάστηκε ο κυβερνήτης στην ακτή της (και όχι στο «παλιό λιμάνι», το οποίο σύμφωνα με τη μαρτυρία του Howe ήταν εκείνη την εποχή ένας βούρκος), και ότι όλοι μαζί κατευθύνθηκαν προς το προαύλιο της εκκλησίας. Η περιγραφή αυτή συμφωνεί με όσα λέει ο Κασομούλης, που περιέγραψε σαφώς ότι το προσυναπάντημα έγινε στην Περιβόλα.

Επίσης συμφωνεί τελικά με την Γενική Εφημερίδα που γράφει ότι όλοι μαζί ήρθαν εκείνο το πρωί από τον δρόμο τον φέροντα από «τον αιγιαλόν εις το βουλευτήριον» (τη μητρόπολη δηλαδή). Ούτε η εφημερίδα μιλάει για τον προβλήτα του παλιού λιμανιού, αλλά για τον παραλιακό δρόμο από την Περιβόλα («αιγιαλός»), ο οποίος ήταν πολυσύχναστος, και σε κάποιο σταυροδρόμι ανέβαινε προς στην πόλη, όπου άρχιζαν τα σπίτια δεξιά κι αριστερά μέχρι την μητρόπολη.  

Αυτό που είναι δύσκολο στον σημερινό αναγνώστη να καταλάβει είναι γιατί παραλείπεται αυτός ο μισάωρος περίπατος από την ακτή της Περιβόλας προς την εκκλησία. Αυτό συμβαίνει επειδή είμαστε σήμερα βαρείς, χωρίς ανάσες, και με αυτοκίνητα. Μας φαίνεται πολύ αυτό το περπάτημα, όμως εκείνη την εποχή όλοι, συμπεριλαμβανομένου του κυβερνήτη, ήταν λιπόσαρκοι και δεινοί περιπατητές (ο κυβερνήτης περπατούσε δεκάδες χιλιόμετρα καθημερινά, κατεβαίνοντας από την άμαξά του στα ταξίδια της Ευρώπης). Εκείνη την εποχή λοιπόν, ούτε καν θα σκέφτονταν ότι επρόκειτο για κάτι αξιομνημόνευτο που έπρεπε να καταγραφεί. Προσέξτε πάλι αυτό που λέει ο Κασομούλης, ότι οι κάτοικοι «έτρεξαν εις την Περιβόλαν»… κυριολεκτεί με το «έτρεξαν», το είδε. Ήταν εκεί:
«Μόλις επάτησεν το έδαφος, και όλων αι καρδίαι εσκίρτησαν πάλιν του λαού. Πολλούς είδα να κλαίγουν από την χαράν τους, ευχαριστούντες τον Θεόν διά τον Άνδρα τον οποίον μας εξαπέστειλε» (Κασομούλης).

Η άποψη ότι τα πλοιάρια τον μετέφεραν προφανώς με κουπί προς το παλιό λιμάνι έχει μια πιθανότητα να ευσταθεί, αλλά μικρή. Δεν συνηθίζονταν μακρές κωπηλασίες με έμφορτες λέμβους και σε μία από τις δύο κατευθύνσεις με αντίθετο κυματισμό. Άνθρωποι και φορτία αποβιβάζονταν στην απέναντι ακτή και από εκεί πήγαιναν στην πόλη, γι’ αυτό λίγο αργότερα ο Καποδίστριας έδωσε εντολή στον Βαλλιάνο να φτιάξει τον αμαξιτό δρόμο που σήμερα λέγεται πολύ επιτυχώς «οδός Καποδιστρίου». Η οδός Καποδιστρίου φτιάχτηκε ακριβώς γι’ αυτόν τον λόγο, για να συνδέσει δια του κάρου την πόλη με το τότε λιμάνι.
Μια καλή απόδειξη της παραπάνω υπόθεσης θα ήταν να διοργάνωνε φέτος ο δήμος, στις 12 Ιανουαρίου ή στις 24 που αντιστοιχεί με την 12η του Ιουλιανού, έναν αγώνα δρόμου από την Περιβόλα προς την εκκλησία, και έναν περίπατο για όσους δεν μπορούν να τρέξουν, αλλά θα θελήσουν να συζητήσουν τα γεγονότα εκείνης της ημέρας, γεγονότα που πρέπει να θεωρηθούν μαζί με την προγενέστερη αποβίβαση του κυβερνήτη στο Ναύπλιο, ως ανάμνηση χαράς για το έθνος, και όχι αφορμή για τοπικές διχόνοιες. Πρέπει δηλαδή να αναδείξουμε αυτό που τελικά είπε ο Κασομούλης:

«Η 6η και 11η του Ιανουαρίου μηνός εφάνησαν αι λαμπρότεραι ημέραι δια το Έθνος».

Με εκτίμηση,
Παναγιώτης Πασπαλιάρης*
Ιστορικός
*Ο Παναγιώτης Πασπαλιάρης σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία στο ΑΠΘ, είναι συγγραφέας 5 βιβλίων, μεταξύ των οποίων η βιογραφία του Ιωάννη Καποδίστρια, καθώς και το πρόσφατο σύγγραμμα «ο Μεγάλος ανορθόγραφος».